Beatrycze Nowicka Opowiadania

Robin Hood (artykuł o filmie, E)

W cieniu Robina z Locksley

Robin Hood, 1991, reż. John Irvin

Beatrycze Nowicka

„Robin Hood” Johna Irvina nie jest może arcydziełem kinematografii, ale za to stanowi wartą uwagi ciekawostkę, odbrązowioną wersję opowieści o banicie z Sherwood powstałą na długo przed tym, nim tego rodzaju historie stały się modne.

Robin Hood jest jedną z bardziej rozpoznawalnych postaci popkultury. Legenda o nim doczekała się licznych, bardziej lub mniej udanych adaptacji – seriali, komedii, filmów podtrzymujących, bądź rewidujących mit. Kilka lat temu widziałam nawet plakat musicalu wystawianego na deskach teatru. Ostatnim razem za przeniesienie na srebrny ekran historii słynnego banity pokusił się Ridley Scott, a film reklamowano wtedy jako spojrzenie na łucznika z Sherwood z zupełnie innej perspektywy. Sądząc po krążących opiniach, starania reżysera, by „jego” Robin był odmienny od poprzednich wersji, uznano za uwieńczone sukcesem. Ja jednak pamiętam inny film, który w kwestii podejścia do legendarnego bohatera wydaje mi się bardziej różnić od Robin Hooda z Russellem Crowe i słynnego, budzącego ciepłe wspomnienia „Księcia złodziei” z Kevinem Costnerem, niż te dwa obrazy od siebie wzajemnie.

Film nosi tytuł… cóż, mało może oryginalny, po prostu „Robin Hood” i został nakręcony przez Johna Irvina ponad dwadzieścia lat temu. Dziś chyba niewielu o nim pamięta, a szkoda, bo jest całkiem interesujący. Posiada sporo zalet i jedną, główną wadę – ukończono go w 1991 roku – czyli dokładnie w tym samym, w którym na ekrany kin trafił „Książę złodziei”. Wysokobudżetowy film z Costnerem pokonał równoległą produkcję w przedbiegach: zrealizowany z większym rozmachem, ładniejszy wizualnie, z popularnymi aktorami w głównych rolach, zawładnął wyobraźnią widzów na wiele miesięcy.

W porównaniu z nim „Robin Hood” Irvina, przeznaczony na mały ekran i zrealizowany za znacznie mniejsze pieniądze, wygląda miejscami wręcz siermiężnie. Oglądając go, ma się chwilami wrażenie nieco klaustrofobiczne: widzimy jeden zamek, prócz tego wioskę, kryjówkę bandy Robina oraz lasy. Wreszcie – „Książę złodziei” poruszał, ponieważ podtrzymywał i rozwijał mit. Robin Hood był sprawiedliwy, odważny, lojalny wobec przyjaciół, szczery wobec towarzyszy i samego siebie. Rabował bogatych, obdarowywał biednych, ratował lady Marian. Oglądając go, miało się to ciepłe, pocieszające wrażenie, że tak właśnie być powinno. Zło może zostać i zostanie pokonane, prawi bohaterowie zatryumfują, a na sam koniec powróci król Ryszard.

W filmie Irvina sprawa wygląda nieco inaczej. Choć fabuła opiera się w kilku punktach na tych samych wydarzeniach, które pojawiają się w „Księciu złodziei”, jej wymowa jest zupełnie inna. Mit zostaje sprowadzony na ziemię, a znane postaci zyskują nowe oblicze. Zaczyna się tradycyjnie – od schwytania kłusownika. Baron Roger Daguerre, wybrawszy się na polowanie wraz ze swoją świtą, do której należy także lady Marian, będąca jego bliską krewną oraz jej narzeczony, normański rycerz, łapie człowieka, polującego na jelenie. Świadkiem tego wydarzenia jest Robin – lokalny szlachcic, sąsiad i dobry przyjaciel Daguerre’a. Zgodnie z obowiązującym prawem kłusownikowi mają zostać wyłupione oczy. Robin sprzeciwia się temu. Czy jednak czyni to z czystej litości? Ostra wymiana zdań z baronem, wskazuje na coś innego. Wynika z niej raczej to, że Robin nie zamierza się podporządkować prawu ustanowionemu przez Normanów, którzy – wedle jego słów – obsadzili większość stanowisk, a teraz odsuwają w cień starą anglosaską szlachtę. Ponadto kłusownik znalazł się na jego ziemi, więc to do niego powinna należeć decyzja. Dochodzi do sporu, który ostatecznie prowadzi do tego, iż Robin ma się stawić na zamku barona, by tam wyrazić skruchę z powodu swojego postępowania (na które składa się także obrażenie normańskich gości wielmoży). Robin, uniesiony szlacheckim honorem, nie ma na to najmniejszej ochoty, jednak jego przyjaciel Will przekonuje go, by postępował rozsądnie i nie ściągał na swoją głowę kłopotów. Daguerre, przez wzgląd na starą znajomość i chęć uniknięcia konfliktu, stara się załagodzić sprawę, choć nie udaje mu się wyjednać dla Robina całkowitej bezkarności. Gdy szlachcic stawia się na zamku, dowiaduje się, że czeka go kara publicznej chłosty. Takiej zniewagi szlachcic, w dodatku uważający się za prawdziwego dziedzica Anglii i mający w głębokiej pogardzie normańskich okupantów, nie zamierza znosić. Publicznie zdradza kompromitującą informację na temat barona, usłyszaną od niego onegdaj (wraz z zastrzeżeniem, że sprawa nie powinna dotrzeć do niczyich uszu), a potem wraz z Willem wszczynają bójkę i uciekają z zamku.

Daguerre ogłasza Robina wyjętym spod prawa i konfiskuje jego ziemie. Tymczasem główny bohater trafia do lasu, gdzie przyłącza się do bandy lokalnych opryszków. Imponuje im umiejętnościami, a przede wszystkim brawurą, z jaką przeprowadza napady na podróżnych. Sam zdaje się uważać swoje nowe zajęcie za połączenie dobrej zabawy z okazją do zemsty. Niedługo później do ekipy dołącza brat Tuck, trudniący się na co dzień sprzedawaniem fałszywych relikwii (produkowanych masowo z kości kurczaków). Rabunki stają się coraz zuchwalsze i dotkliwsze – baron traci pieniądze z podatków i staje przed niewesołą kwestią pokrycia zobowiązań finansowych z własnej kiesy. Nie są to jednak wszystkie jego zmartwienia: kolejnym jest lady Marian (warto wspomnieć, że gra ją Uma Thurman). Ta zaś uparcie i otwarcie demonstruje niechęć, ba, mało powiedziane – pogardę wobec swojego narzeczonego. Normański rycerz, zauroczony jej urodą, ale chyba nie do końca zdający sobie sprawę z jej charakteru, jest w niej naprawdę zakochany. Tymczasem Marian znalazła sobie inny obiekt westchnień – arogancki i obdarzony nie lada tupetem Robin jawi się jej jako zdecydowanie atrakcyjniejszy partner. Stanowi wyzwanie. A wracając do naszego szlachcica… sytuacja robi się niewesoła, kiedy Daguerre wyznacza jego za jego głowę sowitą nagrodę. Wspólnicy ściganego zdają sobie sprawę, że za takie pieniądze zdradzi ich każdy napotkany człowiek i przekonują Robina, by oddać część łupów wieśniakom. Lubiący gromadzić zrabowane dobra banita, oględnie rzecz ujmując, nie jest zachwycony tą propozycją, ostatecznie jednak daje się przekonać.

Nie wchodząc w dalsze szczegóły, warto także wspomnieć, że bohater filmu Irvina zazwyczaj nie odczuwa wyrzutów sumienia a raz, gdy się mu to zdarza, szybko topi swe rozterki w uciechach cielesnych. Nie jest ani szlachetny, ani szarmancki, że o romantyzmie nie wspomnę – długie i płomienne wyznanie miłosne lady Marian jest w stanie skwitować jeno głupawym „he, he”. Ona jednak chce właśnie jego i oglądając film ma się cały czas wrażenie, że może to i dobrze, bo oboje są siebie warci. Możnym panom do głowy nie przychodzi traktowanie plebsu jak równych: więcej, po co np. takiemu płacić obiecane pieniądze, lepiej przecież zabić. Wreszcie, baron Daguerre nie jest postacią jednoznaczną – w swej urażonej dumie dopuszcza się okrucieństw, lecz w pewnym momencie gotowy jest ponieść ujmę na honorze w imię powszechnego dobra.

Owszem, „Robin Hood” Irvina nie jest całkowicie wyprany z patosu (ten objawia się w postaci idei zjednoczenia Anglosasów z Normanami) oraz kończy się dobrze, tym niemniej, jak pokazują choćby powyższe przykłady, mit został zdecydowanie odbrązowiony. Efekt jest taki, że film może i nie napełnia optymizmem tudzież wiarą w ludzi, tak, jak czynił to „Książę złodziei”, stanowi natomiast dobrą intelektualną rozrywkę. Scenariusz jest niezły, koncept spójny i oryginalny na tle innych „Robinów”. Jeśli kiedyś zdarzy wam się natrafić na dzieło Irvina, sugeruję obejrzeć je, nie zrażając się mniej efektowną realizacją.